Patstelling rondom Karabağ

Na eerder al begrepen te hebben te hebben dat het eisen van materiele compensatie en grondgebied van Turkije niet realistisch[1] is, lijkt Armenië nu ook onder druk van Rusland en Amerika[2] begrepen te hebben dat het de bezetting van de Azerbeidzjaanse provincie Karabağ niet eeuwig kan volhouden. Net als met Turkije, toen de Russische Maksim Shevshenko[3] stelde dat “Turkije te machtig is om druk op ze uit te oefenen om de Armeense Genocide te laten accepteren.” en directeur van het Kaukasus Instituut Alexander Isgandaryan[4] vermeldde dat “Turkije belangrijker voor Armenië is, dan andersom”, stellen ook nu weer verschillende experts dat Armenië moet inbinden tegenover Azerbeidzjan. De Amerikaan Vladimir Socor[5] van de Jamestown University was het felst met zijn stelling dat “de Turks-Armeense betrekkingen pas hersteld moeten worden als Armenië zich terugtrekt van de bezette gebieden.”

Het is tevens ook niet in de laatste plaats omdat de Azerbeidzjaanse president Aliyev, zoals eerder al vermeldt[6], zich in steeds hardere taal uitspreekt om koste wat het kost de territoriale eenheid van Azerbeidzjan te herstellen. Door de massale militaire investeringen is Azerbeidzjan Armenië inmiddels voorbij gestreefd als militaire grootmacht en dit wil Aliyev op elke mogelijk manier duidelijk maken aan Armenië om zo een extra stok achter de deur te hebben. Zo stelde Aliyev[7] dat “Azerbeidzjan het sterkste leger in de regio heeft waarmee het hun recht op soevereiniteit en territoriale eenheid desnoods met geweld kan afdwingen in overeenstemming met de internationale regelgeving.” Volgens Aliyev is de Armeens-Azerbeidzjaanse oorlog nog “lang niet voorbij”[8] (dit klopt officieel ook omdat er nog geen vredesverdrag is ondertekend) en geeft internationale regelgeving bezette landen het recht om hun bezetter desnoods met geweld te verjagen. Armenië reageerde door te dreigen de onafhankelijkheid[9] van de Azerbeidzjaanse provincie Karabağ uit te roepen.

Het Azerbeidzjaanse wrok ligt namelijk diep bij de Azerbeidzjanen, ook voor de oorlog van 1992 kregen de Azerbeidzjanen een grote klap te verduren van de Armeniërs. Terwijl de Anatolische Armeniërs in 1915 gereloceerd werden door de Osmaanse Turken om verdere opstanden te voorkomen, werden de Kaukasische Armeniërs grotendeels met rust gelaten. Hierdoor konden ze in alle rust hun opstand verder uitwerken om zo een vrij homogeen gebied te creëren in de Kaukasus. Bij deze etnische zuiveringen moesten 73.727 Azerbeidzjanen[10] het ontgelden en ook dit is Azerbeidzjan nog niet vergeten. Door deze twee grote nederlagen ligt de rivaliteit en haat diep bij de Azerbeidzjanen.

Dit heeft ze er alsnog niet van weerhouden om naast hun agressieve houding ook de diplomatie een kans te geven. Zo heeft Azerbeidzjan al verklaard dat het wellicht de Armeens-Azerbeidzjaanse grens opent[11], indien Armenië zo snel mogelijk de eerder genoemde bezette Azerbeidzjaanse gebieden verlaat. Ook is de Staatsuniversiteit van Baku in de Azerbeidzjaanse hoofdstad Baku begonnen met het onderwijs van de Armeense taal en zal er binnenkort een Armeens televisiezender[12] geopend worden in Azerbeidzjan.

Aan Armeense kant echter wordt er wisselvallig gereageerd op de berichten, eerst werd er toegegeven dat de bezetting opgegeven zou worden om vervolgens erop terug te komen. Volgens Mubariz Ahmadoglu[13] komt dit omdat de Armeense publieke opinie fel tegen terugtrekking is, volgens dezelfde politieke expert zal Armenië dan ook nooit terugtrekken omdat het zo een interne crisis zal veroorzaken. Maar ook Turkije kampt met een potentiële interne crisis, volgens oud-president Süleyman Demirel[14] sloot hij destijds de grenzen met Armenië voor een reden.

“Toen ik minister-president van Turkije was, erkende ik namens Turkije als eerst in de wereld Armenië als een onafhankelijk staat.”, aldus Demirel. In die tijd was de rest van de wereld nog terughoudend om Armenië te erkennen, uit angst voor slechte betrekkingen met de Sovjet-Unie. Maar toen Armenië meteen daarop Azerbeidzjan aanviel en meer dan 20% van Azerbeidzjan’s grondgebied bezet hield, veranderde ook de toon van Turkije. Het sloot de grens met Armenië om duidelijk te maken dat het geen agressor duldde aan haar grenzen. Demirel gaat verder: “Ik heb destijds aan Azerbeidzjan beloofd dat de grenzen pas weer geopend zouden worden als het probleem opgelost zou zijn. Is de bezetting voorbij? Is het probleem opgelost?”

Hiermee lijkt Demirel een groot gedeelte van de Turkse en Azerbeidzjaanse oppositie te verwoorden. Desondanks meldde de Amerikaanse diplomaat Matthew Bryza[15] van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa, dat Armenië en Azerbeidzjan op het punt staan een overeenkomst te tekenen wat de oplossing zal zijn voor het conflict. Dat dit dezelfde overeenkomst[16] is, waar de Azerbeidzjaanse president Aliyev eerder al op wees, lijkt voor de hand te liggen. Ook in de internationale gemeenschap hebben Japan en Oezbekistan[17] eerder al druk uitgeoefend op Armenië om zich terug te trekken uit Azerbeidzjan.

Armand Sağ

1 december 2009

© Armand Sağ 2009